13 - Nostalgia (Nostalghia, Andrei Tarkovsky, 1983)

Tarkovsky’nin kendi sürgün zamanlarının özlem duygusuyla yoğurduğu filmi Nostalghia, İtalya’da sürgün hayatı yaşayan Rus şair Andrei Gorchakov’un 18. yüzyılda yaşamış bir Rus müzisyenin yaşamını araştırırken kendini deli olduğu söylenen bir adamın peşi sıra bulması üzerine oldukça dokunaklı bir hikaye anlatıyor.

Tercümanı Eugenia ile birlikte yolu eski bir İtalyan kaplıcasına düşen Andrei, kendisinden hoşlanan kadın ile uyumsuz bir diyalog halindedir. Tüm arzu ve istekleriyle modern yaşamın temsilcisi olarak görebileceğimiz Eugenia, maddi isteklerin insanda yarattığı çıkışsızlığın farkında olan Andrei üzerinde git gide anlamsız bir baskı haline gelir. Andrei’nin ruhu, yurt özlemiyle tükenmiş haldeyken karşısına çıkan Domenico isimli ihtiyar bir adam aracılığıyla içinde bulunduğu anlamsızlıktan yeni bir kapı açabileceğine kendini inandırmıştır. Herkesçe deli olduğu söylenen bu adamın inancı ve geçmişinin kapalı kutuları, Andrei için günümüzün kuru maddiyatçılığına direnmeye çalışan maneviyatı derin bir yolun temsilcisi olur.

Tarkovsky, bulunduğu memlekete yabancılığının yok olamayacağının farkındaki sürgün şairi ve günümüz dünyasına yabancılaşmış meczubu ile birlikte keder, hasret ve pişmanlıkla yoğrulmuş bir mucize yaratıyor. Bunu yaparken “delilik” denen şeyi de yorumlayıp günümüz yaşamında insanlığın geldiği noktayı tümden bir delilik, yok edici bir buhran olarak tasvir ediyor. Tarkovsky’nin tükenmek bilmeyen inancı da garip bir şekilde yüreğe oturan bu hüznü besliyor. Bu inanç, mekansal sınırları yok edebilen; insanın, mekanı ruhunda yeniden kurgulayabildiği bir kudrette, yaşama çaresizce tutunabilmenin bir yolu olarak vuku buluyor.