Çift Terapisinde Sistemik Yaklaşım

İlişki Dinamiklerini Anlamak ve Dönüştürmek

“Sorun sende değil, bende” klişesinden daha gerçek bir cümle varsa, o da şudur:
“Sorun ne sende, ne bende… Bizde.”
İlişkilerde yaşanan çatışmalar çoğu zaman bireylerin kişiliklerinden değil, aralarındaki etkileşim biçimlerinden kaynaklanır.
Ve işte tam da bu noktada, sistemik yaklaşım, bireylerin ötesine geçerek ilişkiyi bir bütün olarak anlamaya ve dönüştürmeye çalışır.

Sorunu Bireyde Değil, İlişkide Aramak

İlişkiler dışarıdan bakıldığında iki kişinin duygusal uyumu gibi görünür.
Oysa derinlere inildiğinde, karmaşık bir sistemin içinde örülmüş kalıplarla karşılaşırız.
Çocukluk deneyimleri, bağlanma tarzları, kültürel kodlar ve geçmiş ilişkiler...
Tüm bunlar ilişkiye taşınır, bazen bilinçli, bazen fark edilmeden.
Çift terapisinde yaşanan sorunları sadece “biri yanlış yapıyor” diye açıklamak yetersizdir.

Sistemik yaklaşım, bu tekrarlayan döngülere ve duygusal gerilimlere odaklanır:
“Kimin hatalı olduğuna değil, ilişkinin nasıl çalıştığına bakar.”

Sistemik Düşünmenin Temelleri

Sistemik yaklaşım, bireyin sadece kendisi olarak değil; ailesiyle, sosyal çevresiyle ve ilişkisel bağlamlarıyla birlikte anlaşılması gerektiğini savunur.
Gregory Bateson’un sibernetik ilkelerle şekillendirdiği bu bakış açısı, Murray Bowen, Salvador Minuchin ve Virginia Satir gibi öncülerle terapi dünyasında sağlam bir yer edinmiştir.

“Kim haklı?” ya da “Önce kim yaptı?” soruları anlamını yitirir.
Çünkü sistemik düşünce, döngüsel nedenselliği esas alır:
Her davranış bir diğerini doğurur ve zincir böylece sürer.

“Sorunu çözmek için, döngüyü anlamak gerekir.”

Çift Dinamiklerini Sistemik Okumak

Çift ilişkilerinde sık görülen örüntüler vardır:

Bir taraf duygusal yakınlık ister, diğeri geri çekilir.
Biri talep eder, diğeri savunmaya geçer.
Suçlamalar, geri çekilmeler, sessizlik...

Ve ardından zihindeki yorumlar gelir:
“Hep eleştiriyor çünkü beni beğenmiyor.”
“Uzak duruyor çünkü beni önemsemiyor.”

Sistemik bakış, bu davranışları kişisel eksiklikler olarak değil, ilişki sisteminde oluşan bir denge arayışı olarak görür.
Her birey, sistemin dengesini korumaya çalışırken fark etmeden aynı sorunu yeniden üretir.

Terapistin Konumu: Dışarıdan Bakan, İçeride Hisseden

Sistemik çift terapisinde terapist, hakem değil; gözlemci bir rehberdir.
Tarafsızlık, her iki tarafın duygusunu eş zamanlı duyabilme becerisini gerektirir.
Terapistin görevi, görünmeyen döngüleri ortaya çıkarmak, çiftin daha önce fark etmediği örüntüleri görünür kılmaktır.

Sıkça kullanılan araçlar:

Genogramlar – Aile yapılarındaki aktarımların haritalandırılması
Döngüsel Sorgulama – Tarafların birbirlerinin bakış açılarını duyabildiği soru biçimleri
Yeniden Çerçeveleme – Bir davranışın olumsuz tanımını daha işlevsel bir anlamla değiştirmek

“Amaç, kimin haklı olduğunu bulmak değil; birlikte temas kurabilecekleri yeni bir zemin yaratmaktır.”

Klinik Bir Vinyet

Elif ve Baran çifti, seanslara “iletişim sorunu” nedeniyle başvurur.
Elif, eşinin duygusal olarak uzak olduğunu söyler.
Baran ise Elif’in sürekli onu eleştirdiğini ifade eder.
İlk seanslar, suçlamalarla geçer.

Ama sistemik yaklaşım sayesinde geçmiş bağlanma deneyimlerine inildiğinde şunlar görülür:

Elif, çocukluğunda değer görmek için sürekli “yeterli olma” çabası içinde büyümüştür.
Baran ise duygusal yüklenme karşısında kaçınma geliştirmiştir.

Terapist, her iki tarafın da tepkisini kendi bağlamında anlamlandırır.
Bu, çifti suçlamadan uzaklaştırıp daha işbirlikçi bir dile yönlendirir.
Ve o noktada değişim başlar.

Sonuç: Birlikte Değişmek

Sistemik çift terapisi, ilişkileri tamir edilecek bir şey değil, anlamı birlikte yeniden kurulacak bir süreç olarak ele alır.
Odak, bireyleri etiketlemek değil; ilişkisel etkileşimleri dönüştürmektir.

Ve bazen mesele, sorunu çözmek değil…
“Anlamakla birlikte dönüşmektir.”

Çünkü:
“Bazı problemler, çözülerek değil; duyularak, hissedilerek, birlikte yeniden kurularak dönüşür.”