Sonuç olarak şunlar söylenebilir;

Mekana ait ilk keşiflerin yapıldığı bu devre ‘birinci kaprisı’er çağı’ sonunda çocuk belli bir aşama yapmış olur, ilk hürriyetini elde etmiştir. 3-4 yaşlarında buhranlarla kendisini gösteren ilk kurtuluş sancıları buradan ileri gelir. Çocuk neden kurtulacak­tır? Bu çok açıktır, psikososyal gelişimlerini yavaş yavaş böyle­ce tamamlayacak, ~cizlikten bağımlılıktan kendi kendini idare etmeye ve de başkalarını da idare edebilecek hale gelmeye doğ­ru gelişimdir bu. Bir insanın daima bu yaş düzeyinde kalmış ol­duğu düşünülebilir mi? Ne kadar büyük bir sorundur bu! Işte büyümenin getirdiği sancılardır bunlardır ki, tamamen normaldir. Bu sancılar Ilerdeki başanlara giden yoilardır. Sıkıntısız ba­şarı olamaz, olsa da tadı kalmaz. örneğin bir öğrenci bilmedik­lerini öğrenmek Için, ders çalışarak çok Özveride bulunması, yerine göre sıkılması, uykusuz kalması, eğlencelerinden feda­karlık etmesi lazımdır. Bunun sonunda sınavını verecektir ve biraz daha mutluluk yolunda merhale alacaktır. Çocuğun üç yaş bunalım dönemini de bu şekilde yorumlamak lazımdır.

Bu kaprisler karşısında anne baba ve çocuğun diğer sosyal çevre blreyleri heyecana kapılmamahıdırlar. Çocuğa bağırmama­lı, aksine yüzüne de norıual bir dozun üzerinde gülmemelidlr. 0 zaman kaprlslerini artırır, onlara sığınır. Fakat bu kaprislerin geçip gitmesini bilgili bir şekilde beklemellylz. Bu sosyal buh­ran devresl de (bu buhran sosyaldır, çünkü sosyal uyum için yapılmaktadır) çevre, çocuğun hürriyet arzusunu yaralamadık­ca çocuk beş başından önce kaybolur. Aile anlaşmazlıklarının başgöstermemesi Için -çocuğun kaprlsleri karşısında esasen yorgun olan anne baba dolaylı olarak birbirlerine düşebillrler­boşanmalara kadar giden çözülmelerln bulunmaması veya en asgariye indirilebllmesl Için -tabii çocukla ilgili olarak- aşağıda sıralayacağımız hususlara hassasiyetle uymamız gerekecektir. Burada sayılan özet bilgilerde çocuğun pslkososyal özelliklerini tanıma yönünden sık sık hatırlanmalıdır.