Çok farklı şeylere karşı bağımlılığın yaşanabildiğini ifade eden Erkaya bağımlılık durumunda neler yaşandığını, ailelerin çocuklarının zararlı madde kullanıp kullanmadıklarını nasıl anlayabileceklerini ve ilk öğrendikleri anda nasıl tavır alacakları hususunda bakın hangi tespit tavsiyeleri paylaştı:



Uzman Psikiyatrist Hakan Erkaya: Bağımlılık genel anlamda toplumda sadece alkol, madde bağımlılığı gibi algılansa da insan her şeye bağımlı olabiliyor aslında. Yani cinsellikten tutun da, bir kişiye bağımlı olmaktan, internete, oyunlara, kumar, düşünebileceğiniz her alanda bağımlılık gelişebiliyor aslında. Bağımlılık bir taraftan şudur; kişi kendine zarar verdiğinin farkındadır. Bazen soysak ilişkilerinin etkilendiğinin de farkındadır. Bundan kurtulmak da isteyebilir. Benim bütün hayatımı felç eden bir davranış modeli. İlişkilerim bozuluyor, sosyal hayatım alt üst oluyor, mesleki performansım bozuluyor demesine rağmen ve tekrar tekrar denemesine rağmen, çevresi tarafından da bu davranışı yüzünden dışlanmasına ve yadırganmasına rağmen, toplumsal kabul görmemesine rağmen bir türlü bırakamama yada bırakma deneyimleri sonrasında da başarısızlık sonuçlarıyla karşılaşıp her seferinde yıkım yaşayıp tekrar o çökkünlüğü giderme amacı olarak yine bağımlı olduğu nesneyi yada maddeyi yada davranışı sergilemekle karakterize bir kompleks bir durum aslında.

Bağımlılıkla depresyonu da çok ilişkilendirmeye başladılar. Ve özellikle hayatın zorluklarıyla baş etme metodu olarak bağımlılık ön plana çıkmaya başladı. Mesela internet bağımlılığında da ön planda olan şeylerden birisi aslında sosyal ilişki kurmaktaki zorluk. Yada insanın arkadaş açlığı yada genç çocuğun kız arkadaş edinememesi, sosyal ortama girememesi. Kendini toplumda güçlü gibi hissetmemesinin arka planından internetten o duygusunu tatmin etme (güdüsü vardır)

Performans kaygısı da etken

Yani internetin ayrıntısına biraz sonra gireriz ama internet bağımlılığının da şöyle bir tarafı var kişi kendini –maddelerde de bu vardır- olduğundan çok farklı bir şekilde diğer tarafa lanse etme pozisyonu olabiliyor. Nasıl insanlar alkol aldıklarında ya da uyuşturucu aldıklarında duygu durumları değişiyor ve kendilerini olduklarından daha güçlü “ben bunu halledebilirim” yada kaygı hissettiği konu hakkında “umrumda değil artık çok rahat hissediyorum” duygusunu yaşıyorsa ki bu rahatlık hissi davranışı teoriye göre bir pozitif pekiştiri yapıp insanın bu davranışa yönelmesini pekiştiriyorsa internet karşısında da şöyle bir durum var; o ekranın karşısına geçtiğinizde eliniz kolunuz bütün dünyaya ulaşabiliyor. Ve kendinizi olduğunuzdan çok farklı bir şekilde diğer tarafa lanse etme potansiyeliniz çok yüksek. Yani sahte bir dünya yaratmak adına çok uygun bir ortam internet.

Uzman Psikolog Orhan Gümüşel: Bağımlılık bu… Bir şekilde bunun bir biyolojik mekanizması var, sosyal mekanizması var, kişiye bağlı bir mekanizması var. Ama bağımlılık dünyada da şu anda çok da önde gelen, sağlıkçıların çok uğraştığı bir sorun. Devlet politikalarının çok uğraştığı bir sorun. Bu bağımlılıkla karşılaştık diyelim. Yani annemiz çocuğunun, eşinin yada bir tanıdığının bağımlı olduğunu öğrendi. Ona nasıl davranacak? İlk verdiği reaksiyonu nasıl olmalı?

ÇOCUĞUNUZ BAĞIMLI OLDUĞUNU ÖĞRENDİĞİNİZDE NE YAPMALISINIZ?

Uzman Psikiyatrist Hakan Erkaya: Burada aileler genelde böyle bir durumla karşılaştıklarında önce bir dehşet yaşıyorlar. Ve bir çok aile aslında direk söyleyemiyor çocuğuna. Korkuyor. Yani ben şimdi böyle bir şey söylersem, bunu konuşursam… Mesela evde bir şey buluyor; esrar paketi buluyor, başka bir şey buluyor. Birçok aile öncelikle bize geliyor. Ne yapacağını bilmiyor çünkü zaten çocukta o zamana kadar fark ettiği davranış problemleri var. Karşı gelme var. O zaman ben ne yapacağım, bunu buldum ne yapmam lazım gibi… Bu durumlarda yüzleşmek lazım çocukla. Ama çok sert tepki verildiğinde de davranışı pekiştirmekten öteye gitmiyor. Yani inatlaştığınız ve tartıştığınız birinin sözünü dinler misiniz? Dinlememe ihtimaliniz çok yüksek.

Uzman Psikolog Orhan Gümüşel: Yani o zaman ilk dikkat etmemiz gereken şey yargılamadan konuşmamız.

Evet radikal tepkide bulunmamak. Yani ben evde böyle bir şey buldum, bunun zararlı olduğunu düşünüyorum. Bir doktordan yardım alsak gibi bir sürece girmek lazım. Tabi bir çok çocuk kabul etmeyecektir bunu. Yada tamam bir daha yapmayacağım diyecektir. Orada da çok fazla üzerine gitmemek lazım aslında. Ve kontrol ederken endişemizi çocuğa ne kadar çok yansıtırsak o kadar geri tepme ihtimali var. Onun için arkasında olduğunu bilip iyi yaptıklarını görüp kötü yaptıklarını biraz görmemezlikten gelip ama her yaşantının da sınırı olduğu ile ilgili de fikrimizi söyleyip bir süre sonra limitler aşılıyorsa birazcık duygusal baskı yaparak ve ikna ederek getirmeye çalışmak daha mantıklı. Zaten bize zorla getirilen madde kullanan insanların tedavi şansı düşük oluyor. Ama yine de tabi doktorla ilk buluşma bile süreci hızlandırabiliyor. Onun için yardım almaya çalışmaları gerekiyor.