NEW YORK TİMES / Ayda Çayır

İnsanlar düşüncelerini, hislerini veya dürtülerini kontrol ettiklerinde veya hedefe yönelik olarak davranışlarını modifiye ettiklerinde beyinlerindeki irade gücü stoku tükeniyor. Psikolog Roy Baumeister ve arkadaşları öz denetim gerektiren bir işi başarıyla gerçekleştiren kişilerin  görünüşte ilişkisiz, ikinci bir işe daha az asıldıklarını saptadılar.

Bir öncü çalışmada, deneklerin çözümsüz bir bulmaca üzerinde uğraşma azmi değerlendirildi. Başlarken katılımcıların bir kısmından çikolatalı kurabiye, bir kısmından kırmızı turp yemeleri istendi. Turp yiyenler bulmacayı çözmekten sekiz dakika içinde vazgeçerken, kurabiye yiyenler bulmaca çözümüne iki kat daha fazla zaman harcadılar. Benzer şekilde, metin içersindeki "e" harflerini daire içine almaları istenen denekler bir duvarın değişmeyen video görüntüsünü izleme konusunda daha az sebat gösterdiler. 

İrade gücünü zayıflatan diğer etkinlikler arasında gıda veya içeceğe karşı koyma, emosyonel tepkileri bastırma, agresif veya cinsel dürtüleri dizginleme, sınava girme ve birisini etkilemeye çalışma yer alır.  Ayrıca insanlar stres altındayken veya güç harcama veya uykusuzluğa bağlı yorgun olduklarında işteki sebatlılıkları azalmaktadır. 

Gerçekte irade gücünü sınırlayan nedir? Bazıları bunun kan şekeri olduğunu öne sürmüşlerdir. Beyin hücreleri temel enerji kaynağı olarak aralıksız bir şekilde kan şekerine ihtiyaç duyar. Gün içerisinde kan şekerinde yaşanan küçük çaplı dalgalanmalar genelde bilişsel fonksiyonlar üzerinde etkili değildir.  Ne var ki planlama ve öz-denetim  bu tarz küçük değişimlere duyarlıdır. Öz-denetim uygulamak kan şekerinde düşüşe yol açar. Bu ise öz-denetim kapasitesini sınırlandırır. Öz denetim gerektiren bir işi bitirip ikinci bir işe başlamadan önce bir bardak limonata içen kişiler her iki performansta eşit düzeyde başarı gösterirken, şekersiz limonata içen kişiler birinciye nispetle ikinci işte daha fazla hata yaptılar. Protein veya kompleks karbonhidratlar gibi kan şekerini devamlı surette yükselten gıdalar irade gücü üzerinde olumlu bir etki yaratmaktadır.

Kısa vadede, sınırlı irade gücü kapasitemizi akıllıca kullanmalıyız. Söz gelimi, bir partide çok fazla içki içmek istemiyorsak, irade gücümüzü tüketmemek  adına, yolda giderken bütçemizi aşan harcamalardan uzak durmak için göz alıcı vitrinlere bakmaktan kaçınmalıyız. Bunun için alternatif bir yoldan partiye gitmek daha iyi bir strateji olabilir.

Öte yandan, önemli bir sınava hazırlanmamız gerekiyorsa, irade gücümüzü korumak için, şimdilik evle ilgili temizlik işlerini geçiştirmemiz akıllıca olabilir. Şayet irade gücümüz gerekli olan tüm eforu sarf etmeye yetmeyecekse, aynı anda birden fazla amaca yönelmek başarımızı sekteye uğratabilir. Çabamızı bir veya en fazla birkaç işe odaklamamız, başarı ihtimalimizi arttıracaktır. 

Başarıya odaklandıkça, uzun vadede irade gücünü arttırmak mümkündür. Kaslarda olduğu gibi, irade de kullandıkça güçlenmektedir. İrade egzersizleri yapma fikri askeri kamplarda görülmektedir. Burada askerler peş peşe güçlükleri aşma konusunda eğitimden geçirilirler.
Psikolojik çalışmalar, iki hafta boyunca baskın olmayan elle diş fırçalamak gibi basit bir işin bile irade gücünü arttırdığını ortaya koymuştur. İki ay süreyle bir fiziksel egzersiz programına riayet eden kişiler dürtüsel harcamalarının, abur cubura olan düşkünlüklerinin, alkol kullanımlarının ve sigara tüketimlerinin azaldığını bildirmişlerdir. Bu kişiler aynı zamanda daha fazla çalışmakta, daha kısa süreli televizyon izlemekte ve daha fazla ev işi yapmaktadırlar. Para yönetimi dersleri gibi irade eğitiminin başka formları da işe yarayabilmektedir.