Mani/hipomani nedir?

 Temel belirtiler aşırı neşeli, bazen öfkeli, coşkulu bir duygudurum; düşünce, konuşma ve hareketlerde hızlanma ve benlik kabarmasıdır. Belirtilerin en az 4-7 gün sürmesi gerekir; belirtileri gün boyu sürer ve kişinin ilişkilerini ve işlevlerinin bozulmasına yol açar.

• ☺    Kişi kendini aşırı mutlu ve taşkın, enerjisini artmış hisseder, bazen de aşırı öfkeli olabilir.
• ☺    Az uykuya rağmen çok fazla enerjiktir.
• ☺    Diğerlerinin yetişemeyeceği kadar hızlı konuşur.
• ☺    Düşüncede hızlanma olur, zihninde düşünceleri hızla akmaya başlar.
• ☺    Konsantrasyon kaybı vardır, dikkati çabuk dağılır.
• ☺    Kendine güveni artmıştır.
• ☺    Kendini güçlü, önemli, diğerlerinden üstün görür.
• ☺    Fazla para harcama, hediyeler alma, ısmarlama, cinsel aktivitede artma, alkol kullanımında artma, hızlı araba kullanma, kumar oynama, aşırı miktarlarda iş yapma (planlar ve projeler) gibi davranış değişiklikleri görülebilir.

Bu durum bazen sanki hastalık değilmiş gibi gelir; "gerçek kişiliğine şimdi kavuşmuş" gibidir. Daha ağır durumlarda gerçekte olmayan sesler duymak, nesneler görmek gibi halüsinasyonlar ve dış gerçeklikle ilişkisiz yanlış inanışlar ve düşünceler (şüphecilik, takip edildiğini düşünmek, kendini önemli ve üstün özellikleri olan biri zannetmek vb.) görülür.

Hipomani maninin daha hafif formudur. Hipomanik dönemde kişi aşırı keyiflidir, her zamankinden daha iyi hisseder, bu dönemde daha üretkendir. Belirtiler hasta veya yakınları tarafından farkedilebilir ancak manide olduğu kadar hayatı güçleştirmez. Kişi genelde bu durumundan hoşnuttur ve ilaçlarını bile kesebilir. Bu dönemden sonra birden mani veya depresyon gelişebilir.

Depresif dönem nedir?

Temel belirtiler çökkünlük, derin üzüntülü bir duygudurum; düşünce, konuşma ve hareketlerde yavaşlama ve durgunluk; değersizlik, güçsüzlük, isteksizlik, karamsarlıktır. Belirtiler en az 2 hafta sürmelidir; hemen hemen her gün ve gün boyu sürmesi ve kişinin ilişkilerini ve işlevlerini bozması gerekir. Duygu alanında çökkünlük, üzüntülü durum; sinirlilik; uyumak isteme; sosyallikte azalma; kendine güvende azalma, değersizlik, suçluluk duyguları; zevk-haz alamama; halsizlik, yorgunluk vardır. Düşünce alanında karamsar düşünceler; alınganlık; kararsızlık; dikkat dağınıklığı; özkıyım düşünceleri, girişimleri vardır. Davranış alanında uyku bozukluğu; iştah değişikliği; enerji azlığı; günlük işleri sürdürmede güçlük; çevreden uzaklaşma, içe kapanma görülür.

Belirtileri özetleyecek olursak:

• ☻   Üzgün, kederli hisseder veya normalde zevk aldığı şeylere karşı ilgisini kaybeder.
• ☻   Kendine bakımı azalır.
• ☻   Çok uyumaktan veya hiç uyuyamamaktan, sabah çok erken uyanmaktan yakınır.
• ☻   İştah kaybı veya artışı görülür.
• ☻   Dikkatini toplamada veya karar vermede güçlükler yaşar.
• ☻   Unutkanlıktan şikayet eder.
• ☻   Kendini değersiz, suçlu hissedebilir.
• ☻   Enerji kaybı vardır. Halsizlik ve yorgunluk hisseder.
• ☻   İntihar, ölüm düşünceleri olabilir.

Karma (ya da mikst) dönem nedir?

Gün içinde sıkça değişen mani ve depresyon belirtilerinin aynı anda yaşanmasıdır. Bazı hastalar bu dönemlerin hepsi ile zaman zaman karşılaşırken, bazı hastalar sadece manik dönem veya depresyon ve hipomani dönemleri yaşıyor olabilir.

Bipolar bozukluk ne zaman başlar?

Her yaşta görülebilir (7-77'ye) ama en sık 20'li yaşların başında başlar.

Bipolar bozukluk ne kadar sıklıkta görülür?

Her 100 kişiden 1-2'sinde görülür. Tüm dünyada benzer sıklıkta görülmektedir. Kadın erkek arasında görülme sıklığı açısından fark yoktur.

Hastalık nasıl seyreder?

İlk hastalık dönemi mani ya da depresyon dönemi olabilir. İlk hastalık dönemi ile ikincisi arasında "sessiz" dönem olabilir, 3-10 yıllık ara gibi. Hastaların % 90'ında hastalık dönemleri tekrarlar. Hastalık dönemlerinin süresi, sıklığı ve şiddeti kişiden kişiye değişir. Alkol ve yasak madde kullanımı hastalık seyrini kötü etkiler, ya hastalık dönemi uzar veya ataklar sıklaşır. Düzensiz ilaç kullanımı da hastalık seyrini olumsuz etkiler. Özellikle koruyucu ilaçların, örneğin lityum gibi, aniden kesilmesi yeni bir hastalık dönemini öne çeker. Hastalık tekrarlama riskini artırır.

Bipolar bozukluğun nedeni nedir?

Tek bir nedeni yoktur. Yapılan bilimsel çalışmalarda nörotransmiter denilen beyin kimyasallarının dengesinde ve iletiminde sorun olduğu gösterilmiştir. Hastalığın kesin nedeni bilinmiyor olsa da genetik, biyokimyasal ve çevresel nedenlerden kaynaklanan bir hastalık olduğu kabul edilir. Bipolar bozukluk her yaşta ve her cinsiyette ortaya çıkabilir, kişilerin psikolojik yapıları, sosyal durumları ile ilişkili değildir. Stres ve yaşam olayları hastalığın tetiğini çekebilir.

Bipolar bozukluk genetik, yani kalıtsal mıdır?

Akrabalarının hiçbirinde bipolar bozukluk olmayanlarda hastalık görülme olasılığı % 1-2 iken, birinci derece bir akrabasında (anne-baba veya kardeşlerinde) bipolar bozukluk varsa görülme olasılığı % 7-8'dir. Tek yumurta ikizinde bipolar bozukluk varsa diğer ikizde hastalık görülme olasılığı % 45-60'dir, yani sadece kalıtım tüm hastalığı açıklayamamaktadır.

Bipolar bozukluğun tanı ve tedavisinin olabildiğince erken başlatılması neden önemlidir?

Bipolar bozukluk sıklıkla depresyon dönemi ile başlamakta, manik dönemler sonraki yıllarda ortaya çıkmaktadır. Bu yüzden hastalar doğru tanı ve doğru tedavi ile karşılaşana kadar yıllar geçebilir. Ancak erken tanı ve uygun tedaviyle aşağıdakiler önlenebilir:

• -Okul, evlilik ve iş sorunları
• -Alkol/madde kullanımı
• -İntihar girişimleri

-Tedavide karşılaşılabilecek sorunlar: Kişi tedavi öncesi ne kadar çok hastalık dönemi yaşadıysa,  sonraki atakların tedavisi de o kadar güç olur.  

-Yanlış, uygunsuz tedavi: Kişi bipolar bozukluk yerine örneğin sadece depresyon tedavisi görürse, sonuçta manik atak gelişimine neden olunabilir. Depresyon yani çökkünlük tedavisi için kullanılan antidepresif ilaçlar tek başına kullanıldıklarında maniye yol açabilir.

Bipolar bozukluk nasıl tedavi edilir?

Tedavinin Basamakları: Akut tedavi (hastalık belirtileri başladığı sırada) ve Koruyucu tedavi (yeniden hastalanmayı engelleme).

Tedavinin İçeriği: İlaç, Eğitim ve Psikoterapidir.

En önemli tedavi ilaç tedavisidir. İki tedavi stratejisi vardır: İlk önce var olan hastalık döneminin (mani ya da depresyonun) tedavi edilmesi gerekir ve beraberinde hastalık yinelemesini önlemek için koruyucu tedavi planlanır. Sadece hastalık dönemlerinin tedavi edilmesi yeterli değildir. Çünkü bipolar bozukluk tekrarlayan bir ruhsal bozukluktur.

Bipolar bozuklukta tedavinin asıl amacı uygun ilaç kullanımının sağlanması ve yaşam şartlarının hastalık dönemlerini azaltacak şekilde düzenlenmesidir.